Ieper – Op het terrein van de gesloopte Carrefour op het Vandepeereboomplein hebben archeologen de resten van een middeleeuws domein ontdekt dat tot de 12e eeuw een verblijfplaats was voor de Graaf van Vlaanderen. Hier moeten binnenkort een nieuw warenhuis en nieuwe appartementen verschijnen. Group Van Vooren, met ondersteuning van Hembyse Archeologie, voert hier sinds januari 2025 opgravingen uit.
De ontdekking betreft een aarden wal met een muur en een gracht. Het gaat om een kunstmatige heuvel van opgehoopte aarde met een brede gracht eromheen, in de archeologische wereld bekend als een ‘motte’. Bij zo’n motte was er vaak nog een tweede gracht rond een vaak iets groter terrein, waar een kapel stond en andere gebouwen (zoals een graanschuur) om de handel en wandel van de graaf te ondersteunen, het zogenaamde neerhof. In Ieper is dat het terrein rond de Sint-Maartenskathedraal. Nu is er dus bij de opgraving een deel van de mottegracht en de motte blootgelegd.
De verdedigingsgracht heeft een breedte van zo’n 15 meter. Interessant is de vondst van een muur in ijzerzandsteen van anderhalve meter dik met steunberen, op de grens van de gracht en de motte. Mogelijk gaat het om de fundering van de verdedigingsmuur rond de woonplaats van de graaf. Verder werden nog enkele houten palen blootgelegd, wellicht overblijfselen van een ophaalbrug over de gracht naar de kapel.
Deze resten werpen nieuw licht op de ontstaansgeschiedenis van de stad. Het is voor het eerst dat resten zo dicht bij het ontstaan van Ieper opgegraven werden.
De verwachtingen van de opgravingen waren hooggespannen. Uit schaarse historische bronnen uit de 14de eeuw is geweten dat voor de ingang van de Sint-Maartenskathedraal er sprake was van een ‘wal’ en een ‘mote’. Het straatje naast het opgravingsterrein heet nog altijd het Wallestraatje. Dit is een verwijzing naar het grafelijk domein, waaruit later de grootstad Ieper zou groeien.
De opgravingen tonen hoe Ieper in de middeleeuwen na Brugge en Gent de belangrijkste stad van ons graafschap was en een van de grootste industriesteden van Europa. De graaf van Vlaanderen had in verschillende steden een residentie, met ook domeinen in Kortrijk, Veurne en Rijsel. Het grafelijk domein verplaatste zich in de loop van de 12de eeuw (ca 1127) naar het Zaalhof. Na de opgave van het domein in de 12de eeuw (na het vertrek van de Graaf van Vlaanderen werd deze dus nog lange tijd gebruikt), werd deze in verschillende fasen opgevuld: er was een definitieve afbraak op het einde van de 13de eeuw, in de bovenste lagen werden woningen opgegraven die voorlopig te dateren zijn van de 15de tot de 19de eeuw.
Er werden ook nog heel wat interessante artefacten gevonden, zoals munten, gespfragmenten, speelgoed en insignes uit verschillende periodes. Ze geven een mooi beeld van het dagelijkse leven van de Ieperling in die vroege periode van de stad.
Met deze vondsten wordt nog maar eens aangetoond dat archeologen niet alleen louter voorwerpen opgraven, maar dat ze ook de puzzelstukjes leggen in een groter verhaal.
Omdat deze vondst wellicht de belangrijkste is die ooit in Ieper werd gedaan, gaan meer en meer stemmen op om deze ontdekking te bewaren en zichtbaar te maken. Het stadsbestuur is alvast voorstander van het behouden van de site. Men wil zelfs de omliggende percelen beschermen, daarvoor wordt een beschermingsdossier opgestart om toekomstige ingrepen te kunnen onderzoeken of vrijwaren. Eerder lukte het niet om de blootgelegde kaaimuren van de Ieperlee op de Leet te behouden. Er is inmiddels afgesproken dat de archeologen, dankzij de constructieve houding van de bouwheer, nog enkele weken verder kunnen werken.
Bouwheer is Bruggeling Jean-Marie Cardinael. Zijn overgrootvader had hier begin vorige eeuw een zeepwinkel, die tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig werd verwoest. Zijn grootvader heeft er daarna winkels gebouwd. In de periode van de Tweede Wereldoorlog was in het pand een metaalwarenhuis gevestigd, samen met een verfwinkel genaamd ‘In de Ster’. Zijn vader bouwde er een warenhuis dat dus nu aan vernieuwing toe was.
Wat de bewaring betreft zijn er drie opties, waarbij de financiën waarschijnlijk een grote rol gaan spelen: in een eerste optie blijven de resten in de ondergrond en zal er behalve de vondsten in een museum, niets meer te zien zijn. Optie twee is een ondergrondse kelder waar de muren nog te zien zijn met eventueel een glazen plaat in de nieuwe winkel. In de derde optie komt de winkel er niet en wordt de site omgevormd tot een park met een stuk gracht waar dan het middeleeuwse verhaal kan worden verteld. Ondertussen is er overleg met de stad, de Vlaamse overheid en de eigenaar.
Het was de bedoeling om na de sloop een nieuw warenhuis en appartementen te bouwen. Er werd al een contract getekend met Carrefour, die zo snel mogelijk op deze locatie terug willen keren.
Ondertussen is de publieke belangstelling enorm: er werden verschillende opendeurdagen georganiseerd, waar honderden mensen op afkwamen. De opgravingen werden ook besproken in de Ieperse gemeenteraad.
| Bronnen: Archeologen leggen middeleeuwse motte bloot. (27 maart 2025). Stad Ieper. https://www.ieper.be/middeleeuwse-motte |
| Lees ook: Binnenkort afbraak van het pand met Carrefour Market op de Leet; daarna komt nieuwbouw – 18/08/2024 |
| Absolute aanraders: Ivanvanherpe_Nwlitv. (n.d.). De Grote Kroniek van Ieper – De dag-aan-dag geschiedenis van een stad. Copyright De Grote Kroniek Van Ieper – All Rights Reserved. https://ieperkroniek.com/ Homepage. HEEMKRING IEPERS KWARTIER. https://iepers-kwartier.be/ De lidmaatschapsbijdrage voor het jaar 2025 bedraagt € 20 voor gewone leden en € 25 voor steunende leden. Dit bedrag kan gestort worden op het rekeningnummer BE30 0682 4915 2611 (BIC: GKCCBEBB) van Heemkring Iepers Kwartier, Huysstraat 12, 8902 Zillebeke. |
Bouwend Ieper 