opgravingen | Bouwend Ieper

Post Tagged ‘opgravingen’

Burcht van Ieper wordt opnieuw begraven: supermarkt en appartementen kunnen gebouwd worden

Geplaatst op: 09/05/2025 door Geert Dewaele in Erfgoed & Archeologie
Tags:Archeologische vondst, Arro Ieper, Carrefour-project, digitale ontsluiting, erfgoed, Ieper, middeleeuwse burcht, motteburcht, opgravingen, Vandepeereboomplein, Vlaamse overheid

09/05/2025

Erfgoed & Archeologie

Ieper – De middeleeuwse burchtmuur die aan het Vandenpeereboomplein werd opgegraven, verdwijnt binnenkort weer onder de grond. De Vlaamse overheid, de stad Ieper en de eigenaar van het perceel hebben gekozen voor het oorspronkelijke bouwproject: een Carrefour-supermarkt met appartementen. “De droom om de site permanent open te stellen voor het publiek is te duur”, zegt Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Ben Weyts (N-VA).

De archeologische vondst veroorzaakte eind maart een golf van enthousiasme bij historici en Ieperlingen. Tijdens graafwerken op de bouwwerf aan de Leet doken restanten op van een motteburcht uit de twaalfde eeuw – een belangrijke verblijfplaats van de graven van Vlaanderen. Het werd zelfs het “Gravensteen van Ieper” genoemd.

De ontdekking leidde tot hoop op een publieke ontsluiting van het unieke erfgoed. Een petitie verzamelde duizenden handtekeningen om de site te bewaren. Maar na maanden van overleg en financiële doorrekeningen beslist de Vlaamse overheid nu toch anders.

Te duur voor Vlaanderen
“De kostprijs voor een permanente ontsluiting loopt op tot 10 miljoen euro, en dan gaat het nog maar om de eerste investering”, verklaarde minister Weyts vrijdag ter plaatse. “Daarbovenop zouden er jaarlijks miljoenen euro’s nodig zijn voor behoud, ontsluiting en exploitatie. Dat kan ik niet verantwoorden tegenover de Vlaamse belastingbetaler.”

Een alternatief waarbij bezoekers via een kelder toegang zouden krijgen tot de burcht, bleek technisch moeilijk en financieel even zwaar. “Zelfs dat scenario zou de muur deels beschadigen. Daarom kiezen we ervoor om het erfgoed te bewaren, maar niet zichtbaar te maken”, aldus Weyts.

De burchtmuur zal begraven worden onder de Ieperse klei, wat als een veilige conserveringsmethode geldt. Het geplande bouwproject – een supermarkt met bovengelegen appartementen – gaat door, al wordt er bij de fundering rekening gehouden met het onderliggende erfgoed. Dat zorgt voor extra kosten, maar blijft volgens Weyts “haalbaar en verdedigbaar”. Concreet betekent dit dat de funderingsplannen zullen worden aangepast, de Vlaamse overheid zorgt voor de middelen om de motte digitaal te ontsluiten.

Bouwheer Jean-Marie Cardinael (72) uit Brugge reageert opgelucht. “We hebben van bij het begin constructief meegewerkt aan het archeologisch onderzoek”, zegt hij. “Ik ben blij dat er een oplossing is die zowel het erfgoed beschermt als het project toelaat. Zo kunnen we bijdragen aan de toekomst van Ieper, met respect voor het verleden.”

Ook burgemeester Katrien Desomer (Team Ieper) spreekt van een moeilijke maar noodzakelijke keuze. “We hebben alle opties onderzocht: van een glazen vloer tot volledige verwerving van het terrein. Maar we botsen op de financiële realiteit. Meer dan tien miljoen euro, en dat is nog zonder exploitatiekost. Dat is niet verantwoord.”

Virtuele ontsluiting en toekomstplannen
Hoewel de burcht fysiek verdwijnt onder de grond, zal ze digitaal blijven bestaan. Er zijn opmetingen, foto’s en 3D-beelden gemaakt. Via QR-codes zullen bezoekers de historische site virtueel kunnen bewonderen.

De stad stelt intussen een voorkooprecht in op aanpalende percelen. “Zo houden we in de toekomst de deur open voor verder archeologisch onderzoek naar de burcht en andere mogelijke vondsten”, zegt Desomer. “Ik leefde wekenlang mee met dit dossier. Als Ieperling doet dit pijn, maar als burgemeester moet ik de bredere belangen afwegen. Het uitstellen van andere geplande stadsprojecten was geen optie. Op heel wat domeinen maar niet in het minst op vlak van erfgoed en toerisme zijn de uitdagingen groot de komende jaren met o.a. de investering in een nieuw IFFM 3.0, de viering van 100 jaar Menenpoort en Last Post en het in stand houden van ons bovengronds, zichtbaar erfgoed.”

De opgravingen trokken de voorbije weken duizenden bezoekers. Met het opnieuw begraven van de burcht komt daar binnenkort een einde aan – al leeft het verleden voort onder de stad én in het collectieve geheugen van haar inwoners.

Teleurstelling bij oppositie
Een stuk Ieperse geschiedenis lijkt voorgoed verloren te gaan. De plannen om een middeleeuwse burchtsite te beschermen, lijken definitief van tafel. De teleurstelling bij de oppositiepartijen Groen en Vooruit is groot.

Lieven Stubbe (Groen), mede-initiatiefnemer van een petitie om het historische terrein te redden, reageert ontgoocheld:
“De som om dat terrein op te kopen zal inderdaad wel hoog liggen, maar we hadden er op gerekend dat Onroerend Erfgoed zou samenwerken met de stad en andere instanties, zoals het provinciaal toerismebedrijf Westtoer, om de nodige centen te verzamelen. Blijkbaar is dat niet gebeurd. En dat vinden we bijzonder jammer. Een uniek stuk geschiedenis gaat nu, wellicht, voor altijd de grond in.”

Ook Vooruit, in Ieper in de oppositie, spaart de kritiek niet.
“Dit hele project werd bekeken door een boekhoudersbrilletje en mist de bevlogenheid van vooruitziende bestuurders die verder kijken dan de volgende verkiezingsdatum. Hier wordt een unieke kans om Ieper te promoten vakkundig de nek omgewrongen. Dit is een droevige dag voor zovele fiere Ieperlingen..”

Archeologische vondst, Arro Ieper, Carrefour-project, digitale ontsluiting, erfgoed, Ieper, middeleeuwse burcht, motteburcht, opgravingen, Vandepeereboomplein, Vlaamse overheid

Bronnen:
Pattyn, T., & Pattyn, T. (9 mei 2025). Burcht van Ieper wordt dan toch begraven, en erbovenop komt een supermarkt: “De droom is te duur.” Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20250509_94790152

DPG Media Privacy Gate. (9 mei 2025). https://www.hln.be/ieper/resten-middeleeuwse-burchtmuur-verdwijnen-onder-de-grond-publieke-toegang-zou-minstens-10-miljoen-euro-kosten~a5903432/

Nws, V. (9 mei 2025). Resten van bijzondere Middeleeuwse burcht in Ieper worden weer begraven: “Zichtbaar bewaren bleek onbetaalbaar” | VRT NWS: nieuws. VRTNWS. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/05/09/resten-van-bijzondere-burcht-in-ieper-worden-weer-begraven-zic/

Lees ook:
Archeologen ontdekken resten van middeleeuws grafelijk domein op de terreinen van de Carrefour – 31/03/2025
Binnenkort afbraak van het pand met Carrefour Market op de Leet; daarna komt nieuwbouw – 18/08/2024

Absolute aanraders:
Ivanvanherpe_Nwlitv. (n.d.). De Grote Kroniek van Ieper – De dag-aan-dag geschiedenis van een stad. Copyright De Grote Kroniek Van Ieper – All Rights Reserved. https://ieperkroniek.com/

Homepage. HEEMKRING IEPERS KWARTIER. https://iepers-kwartier.be/
De lidmaatschapsbijdrage voor het jaar 2025 bedraagt € 20 voor gewone leden en € 25 voor steunende leden.
Dit bedrag kan gestort worden op het rekeningnummer BE30 0682 4915 2611 (BIC: GKCCBEBB) van Heemkring Iepers Kwartier, Huysstraat 12, 8902 Zillebeke.

Archeologen ontdekken resten van middeleeuws grafelijk domein op de terreinen van de Carrefour

Geplaatst op: 31/03/2025 door Geert Dewaele in Erfgoed & Archeologie
Tags:Archeologische vondst, Carrefour, erfgoedbescherming, Graaf van Vlaanderen, Ieper, middeleeuws domein, Motte, opgravingen, Stadsontwikkeling, Vandepeereboomplein

31/03/2025

Erfgoed & Archeologie

Ieper – Op het terrein van de gesloopte Carrefour op het Vandepeereboomplein hebben archeologen de resten van een middeleeuws domein ontdekt dat tot de 12e eeuw een verblijfplaats was voor de Graaf van Vlaanderen. Hier moeten binnenkort een nieuw warenhuis en nieuwe appartementen verschijnen. Group Van Vooren, met ondersteuning van Hembyse Archeologie, voert hier sinds januari 2025 opgravingen uit.

De ontdekking betreft een aarden wal met een muur en een gracht. Het gaat om een kunstmatige heuvel van opgehoopte aarde met een brede gracht eromheen, in de archeologische wereld bekend als een ‘motte’. Bij zo’n motte was er vaak nog een tweede gracht rond een vaak iets groter terrein, waar een kapel stond en andere gebouwen (zoals een graanschuur) om de handel en wandel van de graaf te ondersteunen, het zogenaamde neerhof. In Ieper is dat het terrein rond de Sint-Maartenskathedraal. Nu is er dus bij de opgraving een deel van de mottegracht en de motte blootgelegd.

De verdedigingsgracht heeft een breedte van zo’n 15 meter. Interessant is de vondst van een muur in ijzerzandsteen van anderhalve meter dik met steunberen, op de grens van de gracht en de motte. Mogelijk gaat het om de fundering van de verdedigingsmuur rond de woonplaats van de graaf. Verder werden nog enkele houten palen blootgelegd, wellicht overblijfselen van een ophaalbrug over de gracht naar de kapel.

^{Schets hoe de vondst er zou kunnen hebben uitgezien}**^{(met hulp van AI)}**

Deze resten werpen nieuw licht op de ontstaansgeschiedenis van de stad. Het is voor het eerst dat resten zo dicht bij het ontstaan van Ieper opgegraven werden.
De verwachtingen van de opgravingen waren hooggespannen. Uit schaarse historische bronnen uit de 14de eeuw is geweten dat voor de ingang van de Sint-Maartenskathedraal er sprake was van een ‘wal’ en een ‘mote’. Het straatje naast het opgravingsterrein heet nog altijd het Wallestraatje. Dit is een verwijzing naar het grafelijk domein, waaruit later de grootstad Ieper zou groeien.

De opgravingen tonen hoe Ieper in de middeleeuwen na Brugge en Gent de belangrijkste stad van ons graafschap was en een van de grootste industriesteden van Europa. De graaf van Vlaanderen had in verschillende steden een residentie, met ook domeinen in Kortrijk, Veurne en Rijsel. Het grafelijk domein verplaatste zich in de loop van de 12de eeuw (ca 1127) naar het Zaalhof. Na de opgave van het domein in de 12de eeuw (na het vertrek van de Graaf van Vlaanderen werd deze dus nog lange tijd gebruikt), werd deze in verschillende fasen opgevuld: er was een definitieve afbraak op het einde van de 13de eeuw, in de bovenste lagen werden woningen opgegraven die voorlopig te dateren zijn van de 15de tot de 19de eeuw.

Er werden ook nog heel wat interessante artefacten gevonden, zoals munten, gespfragmenten, speelgoed en insignes uit verschillende periodes. Ze geven een mooi beeld van het dagelijkse leven van de Ieperling in die vroege periode van de stad.
Met deze vondsten wordt nog maar eens aangetoond dat archeologen niet alleen louter voorwerpen opgraven, maar dat ze ook de puzzelstukjes leggen in een groter verhaal.

Omdat deze vondst wellicht de belangrijkste is die ooit in Ieper werd gedaan, gaan meer en meer stemmen op om deze ontdekking te bewaren en zichtbaar te maken. Het stadsbestuur is alvast voorstander van het behouden van de site. Men wil zelfs de omliggende percelen beschermen, daarvoor wordt een beschermingsdossier opgestart om toekomstige ingrepen te kunnen onderzoeken of vrijwaren. Eerder lukte het niet om de blootgelegde kaaimuren van de Ieperlee op de Leet te behouden. Er is inmiddels afgesproken dat de archeologen, dankzij de constructieve houding van de bouwheer, nog enkele weken verder kunnen werken.

Bouwheer is Bruggeling Jean-Marie Cardinael. Zijn overgrootvader had hier begin vorige eeuw een zeepwinkel, die tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig werd verwoest. Zijn grootvader heeft er daarna winkels gebouwd. In de periode van de Tweede Wereldoorlog was in het pand een metaalwarenhuis gevestigd, samen met een verfwinkel genaamd ‘In de Ster’. Zijn vader bouwde er een warenhuis dat dus nu aan vernieuwing toe was.

Wat de bewaring betreft zijn er drie opties, waarbij de financiën waarschijnlijk een grote rol gaan spelen: in een eerste optie blijven de resten in de ondergrond en zal er behalve de vondsten in een museum, niets meer te zien zijn. Optie twee is een ondergrondse kelder waar de muren nog te zien zijn met eventueel een glazen plaat in de nieuwe winkel. In de derde optie komt de winkel er niet en wordt de site omgevormd tot een park met een stuk gracht waar dan het middeleeuwse verhaal kan worden verteld. Ondertussen is er overleg met de stad, de Vlaamse overheid en de eigenaar.

Het was de bedoeling om na de sloop een nieuw warenhuis en appartementen te bouwen. Er werd al een contract getekend met Carrefour, die zo snel mogelijk op deze locatie terug willen keren.

Ondertussen is de publieke belangstelling enorm: er werden verschillende opendeurdagen georganiseerd, waar honderden mensen op afkwamen. De opgravingen werden ook besproken in de Ieperse gemeenteraad.