Post Tagged ‘Archeologie’

Ieper – Bij de heropbouw van de Carrefour in Ieper stootte de bouwheer op resten van een middeleeuwse burcht. De vondst legde de werken zes maanden stil en veroorzaakte zware kosten. Nu hoopt de eigenaar een deel van die archeologische uitgaven terug te krijgen van het Agentschap Onroerend Erfgoed.

Middeleeuwse verrassing op bouwwerf
Wat begon als een klassiek bouwproject, werd plots een archeologische ontdekking van formaat. Op het terrein waar de Carrefour in Ieper wordt vernieuwd, kwamen resten aan het licht van een burcht waar ooit de graven van Vlaanderen verbleven.

De eigenaar van de site, de Brugse ondernemer Jean-Marie Cardinael (73), zag zijn plannen tijdelijk in het zand lopen. De opgravingen legden de werf een half jaar stil. “Er werd niet verwacht dat er nog restanten zouden opduiken,” vertelt hij, “maar op een diepte van 2,5 meter kwamen we op muren en structuren terecht die steeds spectaculairder bleken.”
De resten kregen al snel een naam: de Burcht van Ieper.

Familie met diepe Ieperse wortels
Voor Cardinael heeft de plek een bijzondere betekenis. Zijn familie is al sinds 1670 met Ieper verbonden. Zijn overgrootvader had er een zeepziederij die tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig werd verwoest.

Na de oorlog verhuisde de productie naar Brugge, maar in 1925 mocht op de Ieperse site opnieuw gebouwd worden. Daar ontstond een koffiebranderij met drogisterij, later uitgegroeid tot het bekende warenhuis De Ballon en vervolgens Ballon Unic. Uiteindelijk werd het pand overgenomen door Carrefour.

“Het werd tijd om die winkel een nieuw elan te geven,” blikt Cardinael terug. Maar wat een moderniseringsproject moest worden, veranderde plots in een les archeologie.

Een petitie voor het ‘Gravensteen van Ieper’
De vondst lokte veel belangstelling. Erfgoedliefhebbers en buurtbewoners droomden van een open archeologische site, een soort Gravensteen van Ieper. Een petitie verzamelde tientallen handtekeningen, en ook het stadsbestuur onderzocht de mogelijkheden.

De Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed, Ben Weyts (N-VA), ging ter plaatse en erkende het belang van de ontdekking, maar wees een publieke ontsluiting af. Volgens hem was dat “niet haalbaar, noch betaalbaar”.

Wel besliste de minister dat de volledige burchtmuur — ook de nog niet opgegraven delen — officieel beschermd blijft. De nieuwe funderingen van de Carrefour worden zo ontworpen dat ze het erfgoed niet aantasten.

Tussen trots en frustratie
De bouwheer kijkt intussen met gemengde gevoelens terug. Hij zegt dat hij trots is op de vondst en blij dat de geschiedenis van Ieper ermee is verrijkt. Tegelijk is hij opgelucht dat het bouwproject opnieuw op volle toeren draait.

Volgens Cardinael verliep het opnieuw begraven van de burcht volledig volgens de regels. De werf is nu in volle vaart bezig. “We proberen de verloren tijd in te halen, want we willen de winkel tegen volgend najaar openen,” vertelt hij.

Zware factuur door archeologie
De opgravingen duurden acht weken en kostten volgens de bouwheer ongeveer 200.000 euro. “Een week archeologie kost al snel 25.000 euro,” rekent hij voor. Die kosten werden volledig door hem voorgeschoten, maar hij onderhandelt met het Agentschap Onroerend Erfgoed om een deel terug te krijgen.

Na meerdere overlegmomenten zegt Cardinael te hopen dat het agentschap “maximaal zal bijdragen”. De vertraging zorgde bovendien voor bijkomende verliezen door gemiste inkomsten en extra werfkosten. Toch blijft hij pragmatisch: voor hem staat ondernemen voorop.

De bouwheer vat het nuchter samen: als ondernemer heeft hij liever een bloeiende zaak dan een burcht onder zijn voeten.

© Geert Dewaele
© Geert Dewaele
Bron:
Nws, V. (7 November 2025). Bouwheer Ieperse supermarkt wil archeologische kosten terugbetaald na vondst grafelijke burcht | VRT NWS: nieuws. VRTNWS. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/11/07/gravensteen-ieper-archeologische-opgravingen-duur/

Pattyn, T. (7 November 2025). Jean-Marie (73) toont werf boven begraven Burcht: “Velen willen hier ook weer een supermarkt.” Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/regio/west-vlaanderen/westhoek/ieper/jean-marie-73-toont-werf-boven-begraven-burcht-velen-willen-hier-ook-weer-een-supermarkt/103154372.html
Lees ook:
Archeologische vondst in Ieper verdwijnt opnieuw onder de grond: Carrefour in aantocht – 26/06/2025
Burcht van Ieper wordt opnieuw begraven: supermarkt en appartementen kunnen gebouwd worden – 9/05/2025
Archeologen ontdekken resten van middeleeuws grafelijk domein op de terreinen van de Carrefour – 31/03/2025
Afbraak Carrefour-pand op de Leet in Ieper: nieuwbouw klaar in 2026 – 18/08/2024
De archeologische vondst – © Geert Dewaele

© Jean-Pierre Vandepitte

Ieper – De resten van de middeleeuwse burchtmuur in Ieper, recent blootgelegd tijdens archeologisch onderzoek, zijn opnieuw onder de grond verdwenen. Daarmee maakt de site plaats voor de bouw van een nieuwe Carrefour. Archeologen en Ieperlingen reageren met gemengde gevoelens.

Wie nog een glimp hoopte op te vangen van de middeleeuwse burchtmuur in Ieper, komt te laat. De archeologische resten zijn opnieuw toegedekt. Daarmee kan de langverwachte bouw van een nieuwe Carrefour op de site van start gaan.

De muur, die toebehoorde aan de historische burcht van Ieper waar tot circa 1130 de graven van Vlaanderen verbleven, werd vorig jaar ontdekt bij opgravingen op het terrein van de toekomstige supermarkt. Het betrof een uitzonderlijke vondst, die bij archeologen en erfgoedliefhebbers meteen hoge verwachtingen opwekte.

Na overleg tussen verschillende betrokken partijen – waaronder de stad Ieper, erfgoedvereniging CO7, eigenaar Jean-Marie Cardinael uit Brugge en het Agentschap Onroerend Erfgoed – werd echter beslist om de muur niet bovengronds te bewaren. De reden? De kosten voor integratie in het bouwproject zouden oplopen tot maar liefst tien miljoen euro.

Muur blijft wel intact onder de grond
In lokale kranten bevestigde Jan Decorte, archeoloog bij CO7 en nauw betrokken bij het project, dat de muur vóór het opnieuw begraven nog zorgvuldig werd behandeld. Volgens hem werd die bestreken met kalkmateriaal, vervolgens afgedekt met zand, plastic en een grindbed om het water goed te laten wegvloeien. Die werkwijze werd aangeraden door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium.

De opgravingssite is intussen volledig aangevuld. Decorte gaf aan te vermoeden dat de grondwerken voor de bouw nu snel zullen starten. Zelf was hij een uitgesproken voorstander van publieke toegankelijkheid van de muur, maar erkende dat er niets meer aan te doen viel. Wel stelde hij nog voor om foto’s van de muur een plaats te geven in de nieuwe Carrefour, en er wordt volgens hem ook bekeken hoe op de plek een infobord kan komen.

Daarnaast gaf hij aan dat er gesprekken moeten worden opgestart met de eigenaar over de talrijke mooie vondsten die bij de opgravingen zijn gedaan – waaronder veel middeleeuwse insignes – in de hoop dat die een plaats krijgen in het Yper Museum. Hij wees erop dat er verder moet worden nagedacht over hoe deze vondst publiek ontsloten kan worden en wie daarin mee partner wil zijn. Volgens hem kan dat gaan van de Ieperse musea tot Vlaanderen of de provincie. Ook vond hij dat een visueel element in de Carrefour, zoals foto’s van de vondsten, waardevol zou zijn. Al die gesprekken moesten echter nog beginnen.

Begraving is een “afweging in het algemeen belang”
Burgemeester Katrien Desomer (Team Ieper) gaf aan de beslissing tot begraving mee te hebben verdedigd. Volgens haar wordt de burchtmuur op deze manier gewaarborgd voor de toekomst door hem in de Ieperse klei te bewaren, zodat hij intact blijft voor de komende generaties. Ze liet weten dat ze er vele weken in had meegeleefd. Als Ieperling vond ze het spijtig en gaf ze aan er zelfs emotioneel van te worden. Maar als burgemeester, en in het licht van het algemeen belang, kon ze zich verzoenen met de beslissing.

Volgens haar had het geen zin om andere projecten uit te stellen om de financiering van de burchtmuur mogelijk te maken. Ze wees erop dat de uitdagingen in de stad groot zijn, ook op vlak van erfgoed en toerisme. Daarbij verwees ze naar onder meer de vernieuwing van het In Flanders Fields Museum en de instandhouding van het zichtbaar erfgoed zoals kerkgebouwen.

Heemkring brengt burchtverhaal in detail
Wie dieper wil graven in het verhaal van de Ieperse burcht, kan binnenkort terecht bij heemkring Iepers Kwartier. Daar verschijnt binnen enkele weken een uitgebreid artikel van Frederik Vandenbroucke. De bijdrage telt achttien pagina’s, is rijkelijk geïllustreerd en behandelt onder meer de vroege geschiedenis van Ieper, de kroniekschrijvers die over de burcht schreven, het archeologisch vooronderzoek en de eigenlijke opgraving. Ook wordt ingegaan op de merkwaardige vondsten van metaaldetectoristen, de gebruikte dateringsmethodes en de beslissing tot bescherming in situ.

Het nummer kost 8 euro voor niet-abonnees en is te verkrijgen via fred.vandenbroucke@telenet.be of dagbladhandel Depuydt.

Hoewel de muur voorlopig weer onder de Ieperse bodem verdwijnt, leeft het verhaal voort – in publicaties, foto’s en hopelijk binnenkort in het museum.

© Jean-Pierre Vandepitte
© Jean-Pierre Vandepitte
Lees ook:
Burcht van Ieper wordt opnieuw begraven: supermarkt en appartementen kunnen gebouwd worden – 09/05/2025
Archeologen ontdekken resten van middeleeuws grafelijk domein op de terreinen van de Carrefour – 31/03/2025
Binnenkort afbraak van het pand met Carrefour Market op de Leet; daarna komt nieuwbouw – 18/08/2024
Bronnen:
DPG Media Privacy Gate. (26 juni 2025). https://www.hln.be/ieper/middeleeuwse-burchtmuur-in-ieper-zit-weer-onder-de-grond-hopelijk-krijgt-de-vondst-toch-een-plekje-in-de-carrefour~a5a63438/?cb=618b1410-6967-4342-a1a2-9edcdd3cebf3&auth_rd=1

Pattyn, T. (26 juni 2025). Burcht van Ieper is begraven, bouw supermarkt kan beginnen: “Het zou goed zijn als er iets visueel komt in de Carrefour.” Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/regio/west-vlaanderen/burcht-van-ieper-is-begraven-bouw-supermarkt-kan-beginnen-het-zou-goed-zijn-als-er-iets-visueel-komt-in-de-carrefour/74177286.html

De archeologische vondst – © Geert Dewaele
Opgegraven vestingmuur – © Geert Dewaele

Ieper – Bij het vroegere openluchtzwembad aan de Hoge Wieltjesgracht in Ieper zijn historische vestingmuren teruggevonden. De relicten uit de tijd van vestingbouwer Vauban doken op zo’n drie meter diepte op. Ze worden opgenomen in een nieuw herwaarderingsproject dat het verwaarloosde gebied moet transformeren tot een aantrekkelijk stadsdeel, met aandacht voor erfgoed én waterbeheer.

Historische vondst in vergeten groenzone
In de groenzone bij het vroegere openluchtzwembad en de rotonde aan de Hoge Wieltjesgracht werden afgelopen week proefsleuven gegraven om een verdwenen deel van de Ieperse vestingen op te sporen. Het onderzoek kadert in een herwaarderingsproject voor de site. De Vlaamse overheid ondersteunt het vooronderzoek met een premie.

Op drie meter diepte stootte men op de resten van een muur uit het verdedigingscomplex dat werd gebouwd onder toezicht van vestingbouwer Vauban. Het grootste deel van die constructies werd in 1853 afgebroken, maar het nu blootgelegde stuk loopt volgens de onderzoekers nog door tot aan het Minneplein. Of het fragment bewaard kan blijven, is voorlopig onzeker.

Zwembadmuur vertoont schade
In de muur van het oude zwembad zit een grote scheur, precies op de plaats waar de vestingmuur een hoek vormt tussen de Kasteelgracht en de Wieltjesgracht. De locatie van de schade bevestigt het historische tracé dat archeologen nu verder in kaart brengen.

Nieuwe waterverbinding moet overstromingsrisico temperen
Het gebied speelt een rol in de toekomstige bescherming tegen wateroverlast. Er is een plan om een open waterverbinding te creëren tussen de Kasteelgracht bij de Menenpoort en de Wieltjesgracht. Een deel van de zwembadmuur zou daarvoor verdwijnen, omdat de bescherming van het zwembad officieel werd opgeheven. Hoe precies de waterloop de rotonde en de omliggende straten zal kruisen, staat nog niet vast.

Ook binnen de zwembadsite volgt een proefput, al zorgt de instabiele ondergrond ervoor dat dit graafwerk niet eenvoudig met een machine kan gebeuren.

Van militair bad tot ruïne
Het zwembad op de hoek van de Basculestraat en Kiplinglaan werd ooit aangelegd voor militair gebruik. Na de Eerste Wereldoorlog kreeg het een publieke functie. In 2001 ging het definitief dicht omdat de infrastructuur niet meer voldeed aan moderne veiligheidsnormen. Ondanks een tijdelijke erfgoedstatus veranderde de site in een vervallen ruïne, tot Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele de bescherming weer ophief.

Toekomstplan krijgt vorm
De stad presenteerde eerder al twee ontwerpvoorstellen voor de herinrichting. Het ontwerp ‘Contregarde’ focust op de vestingstructuur en nieuwe natuur, terwijl ‘Conciergerie’ inzet op de nostalgische link met het zwembad. Beide versies kregen positieve reacties van inwoners. Het ontwerpteam werkt nu aan één geïntegreerd plan dat erfgoed, landschap en stedelijke functies met elkaar verzoent.

Barsten in de muur door een onstabiele ondergrond – © Geert Dewaele
© Geert Dewaele
Lees ook:
Stad Ieper wil 500.000 euro investeren in herbestemming voormalig openluchtzwembad (9/03/2016)